W swojej pracy również spotykamy się z koniecznością wyceny tak zwanego mienia zabużańskiego. To specyficzna sytuacja, która odnosi się do prowadzonych postępowań administracyjnych.
Mieniem zabużańskim określane się tereny pozostawione przez Polaków i Żydów przymusem wysiedlonych w latach 1944-1952 z terenów, które należały przed II wojną światową do Polski. Mowa tu o Kresach Wschodnich lub ziemiach zabużańskich. Wysiedlenia były dokonywane na podstawie układów republikańskich z 1944 roku. Umowy międzynarodowe przewidywały zwrócenie wartości mienia pozostawionego „za Bugiem” przez polski rząd.
Pod koniec lat 40 większość zabużańskich odszkodowań została zrealizowana. Większość, czyli nie wszystkie. Jak pokazują statystyki, jeszcze w 2005 r. blisko 80 tysięcy wysiedleńców bądź ich spadkobierców wciąż nie otrzymało odszkodowania z tytułu utraconego mienia. W dniu 8 lipca 2005 roku rząd polski uchwalił ustawę o realizacji prawa do rekompensaty wynikającej z pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami RP. Na mocy tego aktu wysiedleńcy otrzymali prawo do zaliczenia wartości pozostawionego majątku w imię nabywanej od Skarbu Państwa nieruchomości bądź otrzymania tego świadczenia w gotówce.
Na mocy aktualnie obowiązujących przepisów wojewoda jest uprawniony do prowadzenia postępowania o rekompensatę za pozostawione mienie. Aby uzyskać należne odszkodowanie trzeba złożyć odpowiedni wniosek we właściwym urzędzie wojewódzkim, a także dołączyć do niego dokumentację, potwierdzającą prawo własności, skład oraz stan nieruchomości.
Dowodem zwyczajowo jest:
- urzędowy opis mienia, bądź opis mienia pozostawionego, karta ewakuacyjna;
- orzeczenie wydane przez były Państwowy Urząd Repatriacyjny;
- dokumenty urzędowe (sądowe);
- dokumenty pozyskane z archiwów państwowych Republiki Białorusi, Republiki Litewskiej, Federacji Rosyjskiej, Ukrainy lub innych państw;
- w przypadku braku dokumentów, oświadczenia dwóch świadków;
- kserokopia dowodu osobistego (dowody, które świadczą o posiadaniu obywatelstwa polskiego);
- dowody potwierdzające miejsce, bądź miejsca zamieszkania wnioskodawcy, w przypadku braku tych dowodów do wniosku dołącza się oświadczenie wnioskodawcy o miejscu lub miejscach zamieszkania;
- postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo o dziale spadku po zmarłym, odpis aktu zgonu;
- oświadczenie o wskazaniu osoby uprawnionej z podpisem poświadczonym notarialnie lub złożone przed organem administracji publicznej albo w polskiej placówce konsularnej, w przypadku zrzeczenia się uprawnionych na rzecz innej osoby;
- dokumenty urzędowe poświadczające nabycie nieruchomości, w przypadku uprzedniego nabycia na podstawie odrębnych przepisów, w ramach realizacji prawa do rekompensaty, własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa.
Wojewoda, który prowadzi postępowanie, zmierzające do ustalenia odszkodowania za mienie zabużańskie, powinien przesądzić czy istnieją przesłanki, umożliwiające wypłatę odszkodowania na rzecz byłych właścicieli nieruchomości. Jeżeli uzna on, iż istnieje taka możliwość, powoła biegłego rzeczoznawcę majątkowego, który sporządzi operat szacunkowy, określający całkowitą wartość przejętego majątku.
